Ik gun het iedereen en ook mezelf als zonnepaneleneigenaar, dat dat de salderingsregeling gehandhaafd zal blijven in het kader van de investeringszekerheid en het daaraan gekoppelde optimale rendement. Voor de werking van de energiemarkt zou het denk ik beter zijn om het salderen af te leren… 

Uitdagingen van ons huidige energiesysteem

De energiemarkt is door de energietransitie en energiecrisis  sterk in beweging en ontwikkelt zich op allerlei fronten.  Je kunt denken aan van sterk verhoogde en enorm fluctuerende energieprijzen, een sterk fluctuerend productieaanbod van energie (mede door duurzame bronnen zoals wind en zon). En we zien dat energiebedrijven en overheden hierdoor in een hoog tempo toekomstplannen moeten bijstellen, en nieuwe activiteiten ontwikkelen en zoeken naar nieuwe verdienmodellen. Dit impliceert enorme uitdagingen en investeringen in ons energiesysteem ook voor huishoudens en het bedrijfsleven, om als maatschappij door te kunnen groeien naar een betrouwbare en volledige duurzame energievoorziening.

Salderingsregeling staat ter discussie

In de afgelopen weken werd in deze hoedanigheid daarom ook in de Tweede Kamer het wetsvoorstel rondom de afbouw van de salderingsregeling besproken. De salderingsregeling voor zonnepaneleneigenaren staat namelijk al jaren ter discussie en lijkt nog steeds een heet hangijzer te zijn. Bij de salderingsregeling mag een energiegebruiker het elektriciteitsverbruik dat wordt opgewekt met zonnepanelen 1 op 1 verrekenen met de elektriciteit die uit het energienet wordt gehaald voor het eigen gebruik en geleverd wordt door een energieleverancier. Op de jaarafrekening wordt aan het einde van het jaar de energie die er is opgewekt weggestreept met de elektriciteit die er is gebruikt. De teruggeleverde stroom die na salderen nog over is, daarvoor moet de energieleverancier een ‘redelijke’ terugleveringsvergoeding betalen. Een zeer gunstige regeling van de overheid, waarbij een eigenaar van zonnepanelen het maximale voor de stroomopbrengst ontvangt. De zonnepaneleneigenaar krijgt namelijk dezelfde leveringsprijs terug waarvoor de elektriciteit ook is ingekocht en daarboven op ook nog eens de overheidstoeslagen.

De salderingsregeling had als voordeel dat (vooraf) het berekenen van een terugverdientijd eenvoudiger was. Daarmee gaf deze regeling ‘subsidie’ investeringszekerheid voor huishoudens en MKB bedrijven. Het aandeel zonne-energie in onze landelijke energiemix nam hierdoor behoorlijk toe en daarmee gaf deze regeling een impuls aan de energietransitie. De salderingsregeling was dus bedoeld om huishoudens te stimuleren richting zonnepanelen voor de energietransitie. Dat is gelukt, Nederland is inmiddels Europees koploper met zonne-energie, als gekeken wordt naar geïnstalleerd vermogen zonne-energie per inwoner. Zonnepanelen zijn goedkoper als 10 jaar geleden en ook efficiënter dan vroeger. En met de relatief lagere investeringskosten en de momenteel hogere energieprijzen is momenteel de terugverdientijd heel erg gunstig en verkort. En daarmee valt dus iets te zeggen voor de afbouw van de salderingsregeling. De uitvoering van deze regeling brengt daarnaast ook extra kosten met zicht mee:

1. Zo zorgt de salderingsregeling ervoor dat de overheid veel geld kwijt is aan het terugbetalen van de energiebelasting en dit zorgt voor minder belastinginkomsten. Hierdoor zou er ook meer belastinggeld over kunnen blijven om andere energiebesparende maatregelen te stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan subsidies voor isolatie en accu opslag.
2. Ook geeft de salderingsregeling extra kosten voor energieleveranciers, omdat deze de dure geleverde ‘winterstroom,’ die veelal wordt opgewekt door duurdere gascentrales, moeten salderen en dus verrekenen met goedkopere zonnestroom in de zomerperiode, waar dan vaak sprake is van een overschot aan stroom. Door deze inkoopverschillen, maar ook door profiel- en onbalanskosten nemen de kosten aanzienlijk toe. Energieleveranciers zullen dus hogere marges gaan ‘inprijzen’ op hun in- en verkoopportefeuilles en uitsmeren over al kun klanten. Dit werk voor alle energiegebruikers kostenverhogend, maar relatief meer voor de verbruikers zonder zonnepanelen. Hoe werkt dit? De energieleverancier betaalt in de winter bijvoorbeeld gemiddeld 50 ct per kWh en in de zomer circa 20 ct per kWh voor de inkoop van stroom. Maar via de salderingsregeling ontvangt de zonnepaneleneigenaar wel dezelfde prijs die hij voor de inkoop in de winter betaald. Dat voelen de energieleveranciers in hun portemonnee. Leveranciers hebben inkoopposities ingenomen op basis van voorspellingen en zullen altijd op basis van daadwerkelijk verbruik moeten bij- en verkopen. Want elektriciteit kan niet goed worden opgeslagen. Vraag en aanbod moeten altijd in balans zijn en dit gebeurd mede via de verschillende energiemarkten (zoals day-ahead of onbalansmarkt) die enorm fluctueren in prijs. De toekomstige risico opslagen in de energietarieven worden hoger om deze  in- en verkoopposities weg te handelen.
3. Ook werkt de salderingsregeling kostenverhogend voor ons als maatschappij.  Door de elektrificatie en ook door de enorme groei van het aantal zonnepanelen is er sprake van zogenaamde netcongestie, het energienet raakt op piekmomenten van opwekking steeds vaker overbelast.  Om stroomstoringen en uitval te voorkomen, zal er de aankomende jaren flink geïnvesteerd moeten worden in nieuwe kabels en aansluitingen en slimme netten. Maar al deze aanpassingen aan ons energienet kosten tijd en geld, waardoor ook de netwerkkosten verder zullen stijgen, die weer bij de energiegebruikers worden gefactureerd en waar we dus allemaal weer aan meebetalen.
4. Omdat bij de salderingsregeling op de jaarafrekening de opwekte stroom en teruggeleverde stroom met elkaar verrekend mag worden, fungeert ons energienet eigenlijk als een soort van accu en is er een minder grote financiële stimulans om opgewekte stroom op te slaan in thuisaccu`s, of om de wasmachine aan te zetten of elektrische auto op te laden gelijktijdig met het moment dat de zonnepanelen veel stroom opwekken.  De salderingsregeling vormt daarmee een rem op innovatie voor energieopslag en voor zoveel mogelijk zelfconsumptie van de eigen zonnestroom. De komende jaren zal de energiemarkt behoorlijk veranderen, omdat het aandeel duurzame energie verder zal toenemen. De seizoens afhankelijke piek met betrekking tot het elektriciteitsverbruik en de prijzen zal ook grilliger geworden, vanwege bijvoorbeeld de verwarming via warmtepompen. En daarentegen is de stroomafname in de toekomstige zomers misschien wel geheel gratis tijdens de zonuren. Omdat we elektriciteit op dit moment nog maar mondjesmaat kunnen opslaan, is het zinvol dat bedrijven en consumenten gestimuleerd worden energie waar mogelijk te gebruiken op momenten de onze duurzame stroomproductie hoog is. Door een steeds groter aandeel hernieuwbare elektriciteit, wat steeds wisselender en beter op elkaar afgestemd moeten worden, ontstaan er ook kansen voor het verschuiven van elektriciteitsvraag van momenten met weinig aanbod en dus dure elektriciteit, naar momenten met veel aanbod en daardoor goedkopere elektriciteit.

Om toekomstige problemen in ons energiesysteem te voorkomen, zullen energiestromen efficiënter moeten worden verdeeld. De afbouw van de salderingsregeling kan hierbij een belangrijke bijdrage leveren. Dat zou vervolgens betekenen dat consumenten en bedrijven steeds meer zullen gestimuleerd worden om energieverbruik flexibel te gebruiken op momenten dat er veel energieaanbod is en de kostprijs laag is, door zoveel mogelijk eigen opgewekte zonnestroom direct te gebruiken of energie in te kopen doormiddel van dynamische prijscontracten (met variabele uurprijzen). Wat ook een kostenbesparing en CO2reductie kan bieden voor consumenten en bedrijven die hier op kunnen en willen inspelen.

Volgende week buigt de Tweede Kamer zich opnieuw over de mogelijke afbouw van de salderingsregeling. De afbouw van deze regeling houdt de gemoederen ook buiten de Tweede Kamer bezig. Heel begrijpelijk, er is momenteel nog veel onduidelijkheid over het wel of niet afbouwen van de salderingsregeling en dat geeft begrijpelijk onzekerheid in de markt. Zonnepaneleneigenaren zullen nog even moeten wachten op de stemming over het wetsvoorstel en de mogelijke gevolgen voor de terugverdientijd van hun zonnepaneleninstallaties.

Wat zijn de gevolgen van de afbouw van de salderingsregeling voor de terugverdientijden?

Op basis van mijn analyse en de huidige energieprijzen en een energieprofiel waarbij de zelfconsumptie van de eigen opgewekte zonnestroom op circa 34% ligt (en dus 66% wordt teruggeleverd), is de terugverdiendtijd voor particulieren naar inschatting 4 jaar. Zonder de mogelijkheid tot saldering ligt deze zelfde terugverdientijd op circa 10 jaar. En zo zal de terugverdientijd zonder salderen met 5 jaar verkort worden, indien de zelfconsumptie verhoogd kan worden naar 50%. Dus als het eigen elektriciteitsverbruik meer afgestemd kan worden op de productie van de eigen zonnepanelen. Voor kleinzakelijke afnemers is deze terugverdientijd overigens korter (door o.a. een lagere wattpiekprijs).  De wattpiekprijs, het aandeel vermeden inkoop (=zelfconsumptie) en de energieprijsontwikkeling is dus sterk van invloed op de hier gepresenteerde terugverdientijd(en).

Volgens de laatste ontwikkelingen is het onduidelijk of er voldoende steun komt voor het zo snel mogelijk afbouwen van de salderingsregeling. De hamvragen zullen dus zijn;

Of er een minimumprijs voor de teruggeleverde kWh zal worden afgesproken.  En welk percentage van de opgewekte stroom direct (gelijktijdig) gebruikt kan worden in een bedrijfsvoering of in een woonhuis, de zogenaamde vermeden inkoop, om ook in de toekomst een rendabele businesscase over te houden. Indien de salderingsregeling wel op termijn wel afgebouwd worden.

Het hoogste rendement wordt op de langetermijn dus behaald bij het vermijden van inkoop van elektriciteit. De elektriciteit die niet namelijk direct wordt geconsumeerd, wordt terug geleverd aan het energienet tegen een geringere vergoeding, of bij negatieve marktprijzen moet er zelfs betaald worden om elektriciteit terug te leveren aan het energienet.
Voor de langere termijn is het algemene advies om een een redelijk doelmatige PV-installatie te dimensioneren. En dus geen grote overschotten aan elektriciteit te produceren. Mocht er er toch sprake blijven van overschotten of onbenutte zonne-energie, dan zou dit ook gebruikt kunnen worden om water te verwarmen in een elektrische boiler, welke in de ochtend- en/of avonduren gebruikt kan worden, voor de tijdspanne dat thuisaccu systemen financieel nog minder interessant zijn.

En betreffende de energieprijzen;

We hebben geen glazenbol over de energieprijsontwikkeling, maar voor de jaren 2023/2026 is de verwachting in de markt wel dat de energiemarkt voor gas en elektra krap blijft.  De geopolitieke ontwikkelingen, winter(lente) , de temperaturen en het weer zullen een belangrijke rol spelen bij de vulling van de gasvoorraden. En voor elektriciteit is dat het beschikbare aanbod van duurzame energie (aanbod van zon- en windenergie) en bijvoorbeeld de beschikbaarheid van energiecentrales, zoals afgelopen zomer het geval was met de kerncentrales in Frankrijk.  Risico`s voor prijsopdrijvende effecten blijven de aankomende periode wel aanwezig.

Dit artikel is ook op verschenen op linkedin vrijdag 3 februari 2023. Meer informatie is te vinden op de website van de overheid. 

DISCLAIMER: Deze nieuwsbrief is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Toch is het niet uit te sluiten dat de informatie niet juist, onvolledig en/of niet up-to-date is. De juistheid en volledigheid van deze informatie kan dus niet worden gegarandeerd. Onjuistheden kunnen voorkomen. Berekeningen zijn illustratief en indicatief. Onder voorbehoud van prijs- en zetfouten. Energie Adviesbureau ‘Het Snoer Om’ is hiervoor niet aansprakelijk en aanvaard geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van de opgenomen informatie. Op geen enkele wijze kunnen rechten worden ontleend aan de in dit document aangeboden informatie. Zo fluctueren Energietarieven dagelijks. Energietarieven zijn onder andere afhankelijk van grondstofprijzen, geopolitieke spanningen, looptijden, winstmarges van energieleveranciers en het inkoopmoment.  Het prijsverloop in het verleden, bieden echter geen volledige garanties en zekerheid voor de toekomst. Op alle leveringen en diensten zijn de Algemene voorwaarden van Energie Adviesbureau ‘Het Snoer Om’ van toepassing zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Oost Nederland (onder nummer 58089845).